Dynię zalicza się do warzyw, jednak z botanicznego punktu widzenia, to owoc tak jak cukinia, arbuz, ogórek. Jest to uprawna roślina jednoroczna. Dynia uprawiana była 7000 lat p.n.e. przez cywilizację Inków, zamieszkujących tereny dzisiejszego Peru. Warzywo pochodzi z Ameryki Środkowej i Południowej. Do Europy dynia trafiła na przełomie XVII i XVIII wieku.
Dynia jadalna i niejadalna – Wielość gatunków i odmian
Znanych jest około 20 gatunków dyni i ponad 45 odmian uzyskanych w wyniku krzyżowania. Odmiany różnią się wielkością, kształtem, kolorem i smakiem.
- popularne odmiany dyni – dynia melonowa żółta, amazonka, muscat, piżmowa, makaronowa, hokkaido,
- niektóre z odmian uprawia się wyłącznie do celów dekoracyjnych,
- w Polsce dynie uprawia się do celów jadalnych, produkcyjnych (olej o prozdrowotnych właściwościach) i na paszę. Polska zajmuje piąte miejsce w Unii Europejskiej pod względem ilości zbiorów.
Bogactwo witamin i minerałów zawartych w dyni
| Witamina A | Witamina C (kwas askorbinowy) |
| Witamina E (antyoksydant) | Witamina D |
| Witamina B1 (tiamina) | Witamina B2 (ryboflawina) |
| Witamina B3 (PP) | Witamina B5 (kwas pantotenowy) |
| Witamina B6 (pirydoksyna) | Witamina B7 (biotyna) |
| Witamina B9 (kwas foliowy) |
Dynia jest warzywem bogatym w potas, jednym z najbogatszych źródeł magnezu i cennych pierwiastków takich jak:
- żelazo,
- fosfor,
- mangan,
- wapń,
- cynk,
- selen,
- miedź.
Dynia zawiera 5 razy więcej beta-karotenu (prowitamina A) niż marchew.
Właściwości zdrowotne dyni
- Witamina A i C (przeciwutleniacze) oraz cynk zwiększają odporność organizmu,
- Witamina B9 wspomaga krzepnięcie płytek krwi, chroni przed niedokrwistością,
- Przeciwutleniacze zawarte w dyni zmniejszają ryzyko rozwoju nowotworów (rak prostaty), chorób serca,
- Cynk znajdujący się w pestkach wspomaga sprawne działanie enzymów biorących udział w procesie trawienia,
- Wysoka zawartość błonnika wzmacnia uczucie sytości,
- Nienasycone kwasy tłuszczowe oraz fitosterole zawarte w pestkach dyni pomocne są w profilaktyce chorób nerek i pęcherza, mają działanie moczopędne,
- Błonnik rozpuszczalny usuwa szkodliwy cholesterol LDL,
- Błonnik, witamina C i potas wspiera prawidłowe ciśnienie krwi,
- Beta-karoten wspomaga produkcję kolagenu, poprawia elastyczność skóry, nawilża, działa łagodząco na powstawanie zmarszczek,
- Witamina C, E chroni skórę przed promieniowaniem UV,
- Cynk i białko wspomaga regenerację potreningową organizmu,
- Dynia jest bogata w tryptofan, aminokwas, który przekształca się w serotoninę, neuroprzekaźnik „dobrego samopoczucia”, pomaga się uspokoić, odprężyć i zasnąć,
- Dynia w diecie dostarcza przeciwutleniacze, wspiera prawidłową pracę wątroby,
- Kukurbitacyna zawarta w świeżych pestkach dyni to naturalne lekarstwo na pasożyty przewodu pokarmowego (tasiemiec, glisty ludzkie),
- Świeży sok z dyni utrzymuje odpowiedni dla skóry odczyn pH. Zmiksowany dyniowy miąższ z twarogiem pomaga na spękane usta.
Dynia w kuchni
Dynia jest warzywem niskokalorycznym (30 kcal/100 g miąższu). Dynia (miąższ) to podstawa smacznych, sosów i zup, dodatek do mięs, zapiekanek i sałatek. Warzywo wspaniale smakuje w połączeniu z ostrą papryczką, limonką, kolendrą, świeżą natką pietruszki, suszonym koperkiem, imbirem, rozmarynem, szałwią, curry. Łączona jest z serami pleśniowymi, owocami morza, grzybami. Bardzo smaczna jest w formie marmolady. Prażone pestki to smaczna przekąska.
Popularne dania z dyni to zupa krem z grzankami, smoothie dyniowe, ciasto dyniowe, orkiszowe bułeczki z dynią, racuchy, placki, puree itp. Wykorzystanie dyni dekoracyjnej w kuchni grozi mocnymi bólami żołądka i mdłościami.
Ciekawostki nt. dyń jadalnych i nie tylko
- Indianie północnoamerykańscy Seneca używali miąższu dyni i jej nasion do leczenia zatruć, dolegliwości pęcherza moczowego, odrobaczenia organizmu,
- Indianie Aztek stosowali sok dyni na oparzenia słoneczne,
- Nasiona i kwiaty stosowano zewnętrznie, w miejscach poranionych kolcami kaktusów,
- Indianie Ameryki Północnej z plemienia Menominee używali nasion dyni w zaburzeniach oddawania moczu. Nasiona utarte na proszek, połączone z określoną ilością wody podawano do picia,
- Indianie Waika do tej pory wykorzystują wydrążone dynie jako naczynia, a Indianie Quechua dodatkowo je dekorują,
- W kulturze amerykańskich Indian Hopi dziewczyny, gotowe do zamążpójścia robiły fryzury nazywane kwiatem dyni squash. Włosy ułożone nad uszami, kształtem przypominały kwiat dyni.
